Cùng Tổng quan Văn hoá gia đình Việt Nam trong thời hội nhập

Gia đình truyền thống Việt Nam được xây dựng trên nền tảng của " gia đạo" , "gia phong"   và   "gia lễ" . " Gia đạo"   là đạo đức của gia đình như đạo hiếu , đạo ông bà , đạo cha con , đạo thất gia , đạo anh em. "G ia lễ" là những lễ nghi , tập tục , cung cách ăn nói , đi đứng , xử sự đó trở nên truyền thống , được cha ông chọn lọc qua nhiều thế hệ , nay con cháu cần noi theo một nguyên tắc có tôn ti trật tự theo lễ tiết.   "Gia phong" được hiểu là thói nhà , tập quán và giáo dục trong họ hàng , nền nếp riêng của một gia đình. Cốt lõi của gia phong luôn hướng tới tinh thần bạc nhược chuộng gốc nguồn , khuyến khích lòng hiếu hạnh , phụng dưỡng xuân huyên , thờ kính tổ tiên , chú trọng gia đình , thủy chung nghĩa tình , anh em hiếu thuận trong xử sự , việc học tập lấy tâm , tri , năng làm gốc… Ở thời đại nào văn hoá gia đình  cũng là nền tảng cho văn hoá từng lớp. Văn hoá gia đình giàu tính nhân bản , nhân bản , đề cao giá trị đạo đức , xây dựng nề nếp văn hoá trật tự , kỷ cương , nung đúc tâm hồn , bản lãnh con người. Do vậy gia đình tốt là chắc chắn cho dân giàu , nước mạnh , từng lớp công bình dân chủ văn minh.

chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận định:   "Rất quan hoài đến gia đình là đúng và nhiều gia đình cộng lại mới thành từng lớp , từng lớp tốt thì gia đình càng tốt , gia đình tốt thì từng lớp mới tốt. Hạt nhân của từng lớp là gia đình" . Từng lớp phát triển , cơ cấu từng lớp có sự biến chuyển nhưng tổ chức của gia đình không biến chuyển nhiều. Gia đình là tế bào của từng lớp , do đó văn hoá gia đình đóng vai trò quan yếu trong vấn đề gìn giữ và phát huy bản sắc văn hoá truyền thống dân tộc. Chuẩn mực của gia đình Việt Nam hiện nay gồm 4 yếu tố:   No ấm:   biểu lộ sự phát triển kinh tế của gia đình nhằm đáp ứng các nhu cầu về vật chất và tinh thần bạc nhược của các thành viên.   Bình đẳng:   biểu lộ các thành viên trong gia đình quý trọng lẫn nhau và được hưởng mọi lợi quyền về học tập , cần lao , ngơi nghỉ , tiêu khiển , chăm nom sức khoẻ. Đặc biệt quan hoài đến phụ nữ , trẻ mỏ gái , người cao tuổi. Tiến bộ:   biểu lộ các thành viên trong gia đình luôn có ý thức đoàn luyện , phấn đấu vươn lên về mọi mặt để có tri thức , trình độ , năng lực; có đạo đức , lối sống cuộc giải trí lành mạnh ăn nhập với truyền thống văn hoá dân tộc và xu thế phát triển của thời đại.   Hạnh phúc:   biểu lộ các thành viên trong gia đình gắn bó , thương yêu , quan hoài giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ , tạo ra môi trường trong lành , chắn tệ bạc xã hội.

hiện nay , nước ta đang thực hành tiến trình công nghiệp hóa , đương đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế trong xu hướng cả thế giới hóa. Sự giao lưu mở cửa hội nhập đã đem đến cho gia đình Việt Nam nhiều dịp. Gia đình Việt Nam có hoàn cảnh phát triển kinh tế , giao lưu hội nhập với các nền văn hóa tiền tiến , văn minh của các nước. Song , bên cạnh những mặt hăng hái đó , mặt trái của cơ chế thị trường cũng phát sinh nhiều vấn đề tác động đến đời sống gia đình Việt Nam , làm cho gia đình Việt Nam đang đứng trước những thử thách , sóng gió. Cuộc sống của từng lớp đương đại với sự phát triển mạnh mẽ của các thành phần nông dân kinh tế đã tác động đến đời sống gia đình , ở một giác độ nào đó đã phá vỡ nền nếp gia phong đạo đức của gia đình truyền thống Việt Nam. Tình trạng ly hôn , ly thân , sống chung như thất gia không đăng kí cưới vợ , giao thiệp dục tình trước hôn thú và việc nạo phá thai trong giới trẻ gia tăng , để lại những hậu quả nặng nề về nhiều mặt đối với gia đình và xã hội. Xu hướng hôn nhân với người nước ngoài ngày một nhiều và sau hôn nhân nhiều phụ nữ thiên cư theo chồng sinh sống ở nước ngoài cũng đặt ra mối quan hoài lo âu của toàn xã hội. Các giá trị văn hóa gia đình truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam đang có thể hiện xuống cấp , mai một. Nhiều tồi xã hội như ma túy , bài bạc , rượu chè , mại dâm , HIV/AIDS đã và đang thâm nhập vào các gia đình. Mâu thuẫn xung đột giữa các thế hệ về phép xử sự , lối sống và vấn đề chăm sóc người cao niên đang đặt ra những thách thức mới. Tình trạng bạo lực trong gia đình có chiều hướng ngày một gia tăng mạnh mẽ đến mức báo động.

từ thực tế trên , chúng ta thấy việc phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của gia đình truyền thống trong công tác xây dựng gia đình văn hóa có đời sống kinh tế phát triển , đời sống văn hóa tinh thần bạc nhược cuộc giải trí lành mạnh sản vật phong phú là request cấp thiết của toàn xã hội. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng nói:   "Ba trụ cột của ý thức cộng đồng người Việt , đó là gia đình ( nhà ) , làng và nước. Bây giờ , xây dựng một xã hội công bình , văn minh đòi hỏi chúng ta phải trở lại với những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp từ gia đình" . Gia đình Việt Nam trong thời kỳ lúa ra đòng canh tân là một trong những động lực quan yếu thúc đẩy sự phát triển đất nước. Do đó vai trò của văn hoá gia đình trong giai đoạn CNH , HĐH và hội nhập quốc tế là rất quan yếu và cần thiết:

 

Thứ nhất:   quan hệ giữa vợ- chồng:

Trong gia đình đương đại , quan hệ vợ chồng được xây dựng trên tài sở tình yêu đích thật , sự đồng đẳng và tôn trọng lẫn nhau. Những giá trị đó được thể hiện trong việc lựa chọn vợ ( hoặc chồng ) một cách tự do của người trong độ tuổi thành thân , trong việc tham gia cần lao , nghề nghiệp xã hội , trong việc đóng góp và hưởng thụ tài sản gia đình , trong việc quyết định những vấn đề chung của gia đình ( sinh có kế hoạch , ly hôn , ... ) giữa vợ và chồng. Mối quan hệ vợ chồng mang sắc thái tốt đẹp: chú trọng giá trị lòng trung thuỷ , nghĩa tình vợ chồng , sự hoà thuận , hơn nữa là sự đồng đẳng , quyền tự do dân chủ của mỗi người , cùng quan hoài đến lợi ích riêng cũng như lợi ích của cả gia đình.

.. Nền tảng của một gia đình hạnh phúc phải là mối quan hệ tốt đẹp , hiểu biết , cảm thông và thương yêu nhau giữa vợ và chồng , là cơ sở ngăn chặn bạo lực giữa vợ và chồng trong gia đình , là một mục đích nhằm hướng tới xây dựng gia đình đạt chuẩn gia đình văn hoá.

Thứ hai:   quan hệ giữa cha mẹ- con cái:   Là quan hệ tràn trề tình cảm , quan hệ này bao gồm sự xử sự của cha mẹ với con cái và sự xử sự của con cái đối với cha mẹ. Mối quan hệ này được thể hiện trong các hình thái gia đình cũng khác nhau. ở gia đình đương đại , nhiều giá trị truyền thống tốt đẹp đó được giữ giàng và phát triển , tinh thần bạc nhược thương yêu , sự hi sinh của cha mẹ vì con cái và sự trọng nể , hàm ân và hiếu hạnh của con cái đối với cha mẹ.Mối quan hệ này là khuôn khổ cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Phê duyệt các cách truyền đạt bằng tiếng nói và phi tiếng nói , cha mẹ đã truyền lại cho con cái những giá trị , niềm tin , thái độ hoài nghi và cả những tri thức về thế giới chung quanh. Có xác xuất nói những giá trị mà cá nhân chủ nghĩa thu được từ gia đình là rất đáng kể , một trong những góc cạnh thể hiện bản chất của mối quan hệ này là công năng xã hội hóa của bố mẹ đối với con cái. Kì mối quan hệ , tình cảm ruột rà , máu mủ giữa cha mẹ và con cái góp phần hạn chế đi những mâu thuẫn hằng ngày , phòng ngừa bạo lực gia đình đối với trẻ em.

Thứ ba:   quan hệ giữa người cao niên và con cháu:

Ở Việt Nam truyền thống về trợ giúp và chăm sóc người cao niên đã tồn tại trong các gia đình , đặc biệt là đối với người con đã trưởng thành. Chính những quan niệm truyền thống , phong tục văn hóa gia đình người Việt đã làm cho mối quan hệ giữa người cao niên và các thành viên trong gia đình ngày một mật thiết hơn , gắn bó với nhau gần gụi hơn , người trẻ trọng nể người già.

Tuy nhiên do xu thế phát triển của xã hội , sự giao thoa của các nền văn hóa , và đất nước tiến hành CNH , HĐH , hội nhập quốc tế , nền văn hóa Việt Nam có sự thay đổi và hòa nhập hơn. Đó là nguyên do dẫn tới các hệ quả , quy mô gia đình ngày một nhỏ , sự làm rời hẳn ra nơi ngụ của con cái sau khi xây dựng gia đình và sự xuất hiện của các kênh tiếp xúc với nhau gián tiếp với sự trợ giúp của các công cụ truyền thông đại chúng đương đại làm sự liên tưởng , cảm thông giữa các thế hệ càng ít đi. Người già trở nên cô lẻ , có sự chia li ông bà ở với con cháu khác nhau. Trong quan hệ giữa ông bà- con cháu cũng xuất hiện những xung đột và chếch mếch xung đột thế hệ. Sự khác biệt về kinh nghiệm , nhu cầu và thị hiếu trong cuộc sống dẫn đến sự không chấp thuận giữa các thế hệ , dẫn đến các hiện tượng như: con cháu không tôn trọng sự khuyên bảo , đối đãi không đúng gây xúc phạm tình cảm , không quan hoài chăm sóc , thiếu tâm tư cởi mở , thậm chí có hiện tượng bạc đãi người cao niên. Nguyên do của hiện tượng này là do: Có khó khăn về kinh tế , sợ mất việc vì phải bỏ nhiều thì giờ nghỉ ở nhà để chăm sóc người nhà nên chuyển sự bực bõ sang họ; sống chung trong một nhà nhỏ hẹp không đủ chỗ cho mọi người; thấy mình như bị ép phải lãnh bổn phận lo cho người nhà mặc dù hoàn cảnh không cho phép. Thỉnh thoảng chính người chăm sóc có vấn đề với rượu chè , rối loạn thần kinh hoặc cũng bị bạo hành khi còn nhỏ…Những nguyên do đó khiến cho các mối quan hệ trong gia đình có nhiều nguy cơ rạn nứt và đổ vỡ , đòi hỏi cần phải xây dựng một mối quan hệ giữa ông bà- con cháu ngày một tốt đẹp hơn. Đó cũng là nội dung nhằm xây dựng gia đình hạnh phúc , sung túc , đồng đẳng và tiến bộ trong công tác xây dựng gia đình văn hóa "Vợ chồng đồng đẳng , thương yêu giúp đỡ nhau , có bổn phận nuôi dậy con cái , con cháu thảo hiền với bố mẹ , ông bà".

Gia đình là tổ ấm tràn trề tình yêu thương nuôi dưỡng mỗi con người lớn lên và trưởng thành. Gia đình là điểm tựa tinh thần bạc nhược khôn xiết lớn lao cho mỗi người , là nơi khơi nguồn mọi sáng tạo , thành công , nơi chúng ta trở về sau mỗi hành trình mỏi mệt , là nơi chở che mỗi khi chúng ta vấp váp hay thất bại trên đường đời. Gia đình cho chúng ta động lực phấn đấu trở nên người hữu ích cho xã hội , thành đạt trong cuộc sống…Để giữ giàng các giá trị chuẩn mực văn hóa gia đình Việt Nam trong giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội bây giờ , mỗi người Việt Nam cần ý thức rằng , xây dựng gia đình hạnh phúc không chỉ là việc riêng của mỗi nhà mà còn là bổn phận của cả xã hội; gia đình sung túc , hạnh phúc , đồng đẳng , tiến bộ góp phần tạo nên sức mạnh của đất nước.

Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế như bây giờ , để góp phần giữ giàng , phát huy những giá trị văn hóa gia đình , cần đẩy mạnh tuyên truyền thực hành Luật bảo vệ , chăm sóc và Giáo dục trẻ thơ , Luật phòng ngừa bạo lực gia đình và các luật khác có liên quan đến gia đình. Làm tốt công tác gia đình. Giữ giàng và phát huy tốt các giá trị văn hóa gia đình Việt Nam sẽ góp phần quan yếu trong việc xây dựng đất nước giàu mạnh , xã hội công bình , dân chủ và văn minh.